Baśnie dla dzieci i dla domu (bracia Grimm)

Autor: Wilhelm i Jakub Grimm
Tłumacz: Eliza Pieciul-Karmińska

Wydawnictwo: Media Rodzina

Poznań 2010

Liczba stron: tom I – 496, tom II - 488

Cytat z książki

Wszystkie troski znalazły swój kres, a oni żyli razem w wielkiej radości. 

(tom I, s. 96)

           

Idąc tropem książek wnoszących do naszych domów ciepło w grudniowe wieczory, nie mogę pominąć Baśni braci Grimm. Czas przedświąteczny kojarzy mi się jakoś tak baśniowo… Bo z jednej strony to czas trudny, na dworze zimno, przyroda daje się we znaki, tym bardziej, jeśli mieszka się w domu na wsi. Ale z drugiej strony ten czas prowadzi nas do Świąt, do często najpiękniejszych chwil w roku. Urok Bożego Narodzenia wiąże się właśnie z tym zimowym zmaganiem, zmęczeniem przygotowaniami, a potem cudownym poczuciem spełnienia i błogiego wypoczynku. O takiej rzeczywistości opowiadają baśnie, po wielu trudach, pokonaniu tysiąca przeszkód, bohater odnajduje swoje szczęście.

Jest jeszcze jeden powód, dla którego Baśnie braci Grimm muszą się tutaj znaleźć. W pewnym sensie było już o nich dwa razy. Opisałam tutaj dwie książki dotyczące korzystania ze świata baśni: Bajki rozebrane oraz Cudowne i pożyteczne, więc nie pozostaje mi nic innego, jak odnieść się również do źródła. Oczywiście Baśni nie nazwiemy książką psychologiczną w dosłownym znaczeniu tego słowa, bo to coś znacznie więcej. Na tym polega wielkość Baśni, że nie dają się zaszufladkować. Mamy tu do czynienia z dobrą literaturą, dziedzictwem kulturowym, a jednocześnie z przekazem, który rozwija nas wszechstronnie, bo estetycznie i kulturowo, ale też osobowościowo. Baśnie ponadto, wbrew temu, co sądzą niektórzy, nie są lekturą dobrą tylko dla dzieci!!! Coś się takiego porobiło w dzisiejszym „nowoczesnym” świecie, że stając się dorośli, tracimy kontakt z naszą dziecięcą naturą i bawią nas już tylko horrory albo skoki bungee. Oddzielamy w sposób sztuczny ( i często szkodliwy) rozrywki dziecięce od dorosłych, nie potrafimy czytać dzieciom i bawić się z nimi. W ten sposób, nie tylko tracimy szansę na zbudowanie silnej, trwałej więzi z dzieckiem, która zaprocentowałyby w przyszłości w postaci odpowiedzialnego nastolatka a potem dobrej relacji dorosłego już dziecka z rodzicami. Zamykając drzwi do świata dzieciństwa, niszczymy część siebie i zaprzepaszczamy możliwość własnego rozwoju, a tym samym szczęścia… Ech, rozpisałam się trochę propagandowo, ale nie mogłam się powstrzymać! Po prostu, bardzo chcę Was zachęcić do czytania baśni, zarówno sobie jak i dzieciom. 

To, co piszę w odniesieniu do baśni spisanych przez Wilhelma i Jakuba Grimm, dotyczy oczywiście również innych baśni: polskich, tysiąca i jednej nocy, Andersena i wielu innych. Skupię się tu jednak na braciach Grimm, bo ich baśnie są najbardziej znane i lubiane. Poza tym są to baśnie w pełnym tego słowa znaczeniu. Twórczość Andersena na przykład nie zawsze można zakwalifikować do baśni, są to często opowiadania napisane bardzo literackim językiem. O cechach baśni pisałam przy okazji recenzji książki Cudowne i pożyteczne, więc nie będę tutaj tego powielać. Powtórzę tylko to, co najważniejsze. Baśń musi nieść otuchę, a więc pokazywać, że trud się opłaca, czasem trzeba się namęczyć ale szczęście jest możliwe. Czyż to nie jest cenny przekaz dla dziecka, które wyrusza w swoją podróż przez życie? Czyż to nie przekonanie, którego nam często brakuje i warto by było je w sobie wskrzesić– zapytam retorycznie?

Nie bójmy się zakończeń, jakie znajdujemy w Baśniach braci Grimm. Zauważyłam, że często przerażają one dorosłych, a niezmiernie cieszą dzieci. Zwracam się do dorosłych: to są dobre zakończenia! Bohater, który odbył swoją (często dosłownie) trudną drogę z szeregiem przygód, przeszkód, wiele razy przeżywał strach, a nawet musiał bać się o swoje życie, otrzymuje zasłużoną nagrodę: miłość, królestwo, skarby, a przede wszystkim żyje długo i szczęśliwie. Natomiast wróg (np. zła macocha) otrzymuje zasłużoną karę, ginie w większych lub mniejszych męczarniach. W baśniach nie chodzi o promowanie okrucieństwa, jak mogłoby się wydawać, a jedynie o sprawiedliwość i poczucie bezpieczeństwa tak ważne dla rozwoju dziecka. Ten, który zagrażał bohaterowi, ginie, a więc przestaje stanowić niebezpieczeństwo i to jest najważniejsze. Stąd właśnie radość dzieci słuchających zakończenia baśni. 

Czytajmy Baśnie, dajmy się ponieść tworzonemu przez nie nastrojowi. A jeśli mamy dzieci, korzystajmy z ich dziecięcej mądrości, nieskażonej jeszcze nadmierną socjalizacją. Niech będą naszymi przewodnikami i jeśli trzeba, to przeczytajmy daną baśń po raz dwudziesty piąty, widocznie jest w niej coś szczególnie cennego. Dzieci często proszą o powtarzanie ulubionej bajki wiele razy, a nas dorosłych to nudzi i oponujemy, że przecież już to czytaliśmy. Cóż, to dzieci mają rację...

Jeszcze tylko jedna mała uwaga. Szczególną wartość mają baśnie w wersjach jak najbliższych oryginałowi. Nie dajmy się zwieść wersjom zbanalizowanym, często wręcz kiczowatym, ugładzonym według „widzimisie”  tłumacza czy wydawcy. Polecam pełne dwutomowe wydanie z wydawnictwa Media Rodzina Baśni dla dzieci i dla domu. Nie ma tam co prawda kolorowych ilustracji, ale za to nie ma też żadnych cięć! Dla tych, którzy jednak chcą pójść na mały kompromis z przyzwyczajeniem do świata obrazków, proponuję Baśnie braci Grimm tego samego wydawnictwa zawierające wybór 50 baśni z pięknymi ilustracjami Adolfa Borna.

           Zapraszam do wejścia na nowo w świat Kopciuszka, Śnieżki, Roszpunki, Czerwonego Kapturka czy Paluszka albo Jasia i Małgosi. Zachęcam też do odkrycia baśni może mniej znanych, ale także pięknych i wartościowych. Mojego syna zafascynowały na przykład Żabi król, Braciszek i siostrzyczka, Trzy piórka, Duch w butelce, O wilku i siedmiu koźlątkach, Śnieżynka i Różyczka albo Królowa pszczół. Dwa tomy zawierają w sumie dwieście opowieści, które nie pozostawią nas obojętnych na ich głęboki przekaz.