Między przyjemnością a uzależnieniem. Psychologia zakupów nieplanowanych

Autor: Dorota Mącik

Wydawnictwo Naukowe Grado (dziękuję za egzemplarz)

Toruń 2008

Liczba stron: 189

Cytat z książki

…co najmniej 5-10% populacji osób dorosłych ma problem z nadmiernym, impulsywnym kupowaniem, zaś nawet do 25% cechują tendencje do takich zachowań. (s. 7)

           

Tak, wiem, że mogę się co niektórym narazić, a przynajmniej zepsuć im humor, ale z pełną premedytacją publikuję ten wpis właśnie teraz, gdy rozpoczyna się czas wyprzedaży. Zewsząd jesteśmy bombardowani okazjami, których nie możemy przegapić, które się już nie powtórzą, a my, jak ktoś nam szepce głośniej lub ciszej, zasługujemy, aby kupić sobie to czy tamto. Jesteśmy tego warci! Gdyby nasze konto sugerowało coś innego, możemy przecież wziąć kredyt, a nuż dzięki niemu wygramy samochód w loterii organizowanej przez hojny bank. To już naprawdę byłby kredyt z zyskiem, a nie tylko „bez żadnych kosztów”.

Brzmi ironicznie? To prawda, ale niestety również bardzo prawdziwie dla większości społeczeństwa. Nieobca mi jest pokusa ulegnięcia namowom wyprzedaży „do -70%”. Należę do tych, którzy lubią zakupy. Może dlatego w  ramach cyklu książek przybliżających różne oblicza uzależnień zwróciłam uwagę na tę książkę. Co prawda Między przyjemnością a uzależnieniem to książka raczej o motywacji leżącej u podłoża tzw. zakupów nieplanowanych, ich specyfice, a nie o uzależnieniu, które jest pewną skrajnością. Jednak zakupoholizm, jak w ogóle uzależnienia, nie powstaje z dnia na dzień. Bez wątpienia lepiej zapobiegać niż leczyć! 

Książka ma status publikacji naukowej. Jest to przegląd wiedzy dotyczącej zakupów nieplanowanych oraz szczegółowy raport z badań, które autorka przeprowadziła w polskiej populacji. Lektura wymaga pewnego obycia w świecie analiz statystycznych, ale zrozumienie ułatwia jasność wywodu, logiczne następowanie po sobie wątków. Zakładam, że jest to pozycja przede wszystkim dla osób z branży pomagaczy, ale nie upierałabym się, że tylko i wyłącznie dla nich.

Bardzo porządkujące dla mnie było wprowadzenie podziału na różne motywacje do zakupów nieplanowanych. Otóż takie zakupy mogą mieć podłoże hedonistyczne (poszukiwanie przyjemności), impulsywne (pod wpływem czynników zewnętrznych, podatności na reklamę, sugestię) oraz kompulsywne (tu działają czynniki wewnętrzne typu lęk, kiepski nastrój, niska samoocena). Oczywiście przestawiam to w wielkim skrócie i uproszczeniu, ale podział ten jest istotny, choćby w aspekcie podatności na uzależnienie. Motywacje te mogą współwystępować, ale z reguły jedna z nich jest dominująca – książka pozwala to sprawdzić za pomocą kwestionariusza w niej zamieszczonego. Znowu w pewnym skrócie można powiedzieć, że osoby kupujące kompulsywnie mają największe predyspozycje do zakupoholizmu. Nie chodzi o to, aby w naszym życiu były tylko i wyłącznie zaplanowane w 100% zakupy, ale warto przyjrzeć się swojej motywacji i kontroli nad decyzjami finansowymi, jakie podejmujemy.

Śmiem twierdzić, że przedstawione w książce wyniki badań są już z lekka nieaktualne, bo na przestrzeni 1998- 2014 powstały w Polsce wielkie centra handlowe, codziennością stały się karty kredytowe i zakupy przez Internet. Niestety dziś chyba byłoby więcej osób kupujących impulsywnie i kompulsywnie, a tych rozważnych i unikających zakupów jest chyba mniej.

A tak w ramach ciekawostki na koniec, czy wiedzieliście, że już w roku 1915 Emil Kraepelin pisał o zjawisku „oniomanii”, czyli chorobliwej rozrzutności?

Jeśli to pojęcie choćby w niewielkim stopniu jest dla Was aktualne polecam zapoznać się też z książką Marcina Iwucia Jak zadbać o własne finanse?, o której kiedyś pisałam na blogu. Marcin prowadzi również bloga, pomocnego w dziedzinie rozsądnego gospodarowania pieniędzmi. Warto tam zaglądać i korzystać. A tutaj link do rozmowy ze mną, którą znajdziecie na blogu Finanse bardzo osobiste. 

Życzę w przededniu Nowego Roku świadomych decyzji, również tych dotyczących zakupów małych i dużych!

Czy udało mi się zatrzymać kogoś z Was przed wyprawą do centrum handlowego? Zatrzymałam siebie samą i jestem z tego dumna J